Netcongestie is een term die je steeds vaker hoort in het kader van de energietransitie. Het verwijst naar een situatie waarin het elektriciteitsnet de vraag (of het aanbod) naar stroom niet meer kan verwerken. Dit kan bijvoorbeeld komen door snelle groei in het aantal zonnepanelen of windmolens, of door meer vraag naar stroom vanuit elektrische auto’s en warmtepompen. Als het netwerk niet voldoende capaciteit heeft om deze pieken op te vangen, spreken we van netcongestie.

Oorzaken van netcongestie

Zonnepanelen, windparken en andere duurzame energiebronnen produceren op sommige momenten grote hoeveelheden stroom, vaak meer dan lokale netwerken kunnen transporteren. Het net moet daarop voorbereid zijn, anders kan er congestie ontstaan wanneer iedereen tegelijk veel energie opwekt en (terug) het net opstuurt. Met de opkomst van elektrische auto’s en de overstap van gasgestookte naar elektrische verwarming, stijgt de vraag naar elektriciteit. Als veel mensen in eenzelfde buurt op hetzelfde moment hun elektrische auto opladen of de warmtepomp aanschakelen, zorgt dat voor grote pieken in de vraag.

Sommige delen van het elektriciteitsnet zijn aangelegd in een tijd waarin het energieverbruik en de productiepatronen heel anders waren. Het uitbreiden en moderniseren van deze infrastructuur vergt tijd, geld en coördinatie tussen verschillende partijen (netbeheerders, overheden, bedrijven, enzovoort). Zonder goede opslagmogelijkheden (bijvoorbeeld grote batterijen of waterstofsystemen) en vraagsturing (bijvoorbeeld slim laden), loopt het net tegen zijn grenzen aan wanneer er té veel productie of té veel vraag in korte tijd is.

Gevolgen van netcongestie

• Wachtrijen voor nieuwe aansluiting: Bedrijven die zich willen vestigen of uitbreiden en daarbij veel stroom nodig hebben, kunnen niet altijd direct aangesloten worden. Soms moeten ze lang wachten of worden ze zelfs afgewezen, omdat het net vol zit.
• Uitval en storingen: In extreme gevallen kan het leiden tot stroomstoringen.
• Rem op de energietransitie: Netcongestie kan de groei van duurzame energie remmen, omdat nieuwe zonneparken of windprojecten niet aangesloten kunnen worden zolang het net verzadigd is.

Netbeheer Nederland
Capaciteitskaart elektriciteitsnet
De landelijke capaciteitskaart van het elektriciteitsnet bestaat uit verschillende kaartlagen:

1. Een overzichtspagina die een totaalbeeld van congestie weergeeft;
2. Een TenneT-kaartlaag met informatie over de (congestie-)situatie van TenneT (op hoogspanningsniveau);
3. En een kaartlaag met de informatie over de (congestie-)situatie bij de regionale netbeheerders (op middenspanningsniveau)

→ Bekijk interactieve capaciteitskaart

Mogelijke oplossingen

Netbeheerders werken hard aan het verzwaren en uitbreiden van het elektriciteitsnet, maar dit kost tijd. Nieuwe hoogspanningsverbindingen, grotere transformatoren en extra onderstations moeten worden gebouwd om meer stroom te kunnen verwerken. Met slimme technologieën – zoals ‘slim laden’ voor elektrische auto’s en vraagsturing in huishoudens en industrie – kunnen pieken gespreid worden. Als apparaten (denk aan laadpalen of warmtepompen) automatisch aangestuurd kunnen worden om te laden of te verwarmen op momenten dat er genoeg capaciteit is, kan dat de belasting van het net flink verlagen. Het installeren van buurtbatterijen of thuisbatterijen helpt om energie op te slaan wanneer er veel aanbod is (bijvoorbeeld overdag met veel zon) en het later te gebruiken of terug te leveren als de vraag hoger is.

Ook waterstof kan een rol spelen in de opslag van energie, zeker op grotere schaal. Lokale energienetwerken, waarin buren energie met elkaar uitwisselen, kunnen de belasting op het landelijke net verminderen. Denk aan een scenario waarbij iemand met zonnepanelen zijn overschot levert aan de buurman die op dat moment energie tekortkomt. Een nieuwe vorm van tariefstelling, waarbij gebruikers betalen voor netcapaciteit op piekmomenten, kan helpen om het verbruik te spreiden en pieken te verminderen. Wanneer mensen direct financieel voordeel zien in het uitstellen van energieverbruik tot daluren, gaan ze daar vaak bewuster mee om.

Conclusie

Netcongestie is een groot vraagstuk in de energietransitie dat niet zomaar verdwijnt. Zowel landelijke als regionale netbeheerders werken aan de nodige aanpassingen, maar ook bedrijven en consumenten kunnen een verschil maken door hun energiegebruik en -opwekking slim te organiseren. De komende jaren zal er flink worden geïnvesteerd in netuitbreiding en -vernieuwing, terwijl innovatieve oplossingen en samenwerkingen in hoog tempo terrein winnen. Alleen op die manier kunnen we het energienet toekomstbestendig maken en de energietransitie blijven versnellen.